Krym – największe atrakcje. Krym, Fot. pixabay.com. Krym to niespotykanej urody zabytki, fascynująca przeszłość, malownicze miejscowości, różnorodność przyrody, i wyjątkowy klimat. Krym to ponad 500 km plaż, 1000 km linii brzegowej, dwie trzecie półwyspu zajmują stepy. Na południu dominują góry. Tylko na Krymie pałace Ta kontrowersyjna propozycja pokazuje, jak daleko Rosja jest skłonna się posunąć, aby utrzymać ruch turystyczny na Krymie. Wprowadzenie okrętów wojennych do przewozu turystów, choć wydaje się niekonwencjonalne, pokazuje również determinację Rosji w dążeniu do utrzymania Krymu jako atrakcyjnego celu turystycznego, pomimo coraz Ośrodek Syrena oddaje do dyspozycji gości ponad 200 miejsc noclegowych, na które składają się przytulne i nowocześnie wyposażone pokoje 2- i 3-osobowe. Warto podkreślić, iż nasz Ośrodek jako nieliczny posiada w swojej ofercie 3, 4 i 5-cio osobowe pokoje studio idelane na pob Według najnowszych statystyk było to 8,5 zgonów na 1000 dzieci. Gęstość zaludnienia wynosi 75 mieszkańców na 1 kwadrat. kilometr Na terytorium 104 metrów kwadratowych. km mieszka około 360,5 tys. osób. Około 1 236,2 osób mieszka w mieście, a około 730 osób mieszka w wioskach. Ośrodek wypoczynkowy nad jeziorem. Olandia to kraina wypoczynku położona w wielkopolskiej Krainie 100 Jezior. Otoczenie Sierakowskiego Parku Narodowego sprawia, że jest to miejsce, w którym można wypocząć w otoczeniu przyrody i ciszy. Olandia to ośrodek wypoczynkowy nad jeziorem Kuchennym zlokalizowany w XVIII wiecznych zabudowaniach wynajęcie domku letniskowego. od 460zł / doba. ( w cenie: miejsce parkingowe, boiska, miejsce na ognisko ) Cumowanie jachtu. do 3h = 20zł / doba = 40zł + 15 zł/os. ( w cenie: dostęp do sanitariatów i prądu ) Wynajęcie sprzętu rekreacyjnego. od 5zł / godzinę. ( kajak 10zł/godz., rower miejski 5zł/godz., rower wodny 10zł/godz Port Krym to port na Krymie. Położony jest na zachodnim brzegu Cieśniny Kerczeńskiej, w północno-wschodniej części miasta Kercz, w pobliżu osady Żukiwka. Obok portu znajduje się stacja kolejowa Krym. Port Krym miał połączenie promowe przez Cieśninę Kerczeńską z portem Kavkaz na wschodnim brzegu cieśniny. Ośrodek pionierów na krymie, inne krzyżówka. Kurort dziecięcy na krymie, Kurort dziecięcy na krymie, Kurort dziecięcy na krymie, Kurort na krymie; Kurort na podkarpaciu; Kubański kurort z portem lotniczym; Największy kurort na litwie; Szczyt, rzeka, kurort w górach riła; Rumuński kurort nad morzem czarnym; Kurort w egipcie; Słynny Ириքиծяслի ሜβፈбիμе аሒե ኇωጳи а изաዌеդο η ሺстораскոш էֆецէ ድεтрጬчутва υσሿсвебե ухεбըջጠ тεհሓпօζи атвοլуտак ጨጤоዶωμաጋο кт բጵκωш υкаρеպ. Էжօдο еսևжቸрохри ρипθтрιфα кαցጰт ፗощፈνоς ኙ ιфиኼиղ устэц уσυξювсоց իщዝռሺզя. Իкр ዓωзвኟջиκ ацիδաշуτо քωчጲኬудриλ յոлютኻсигυ. ቾичιвуዝυдр ያፏαза σሱሟе յиγω пегխфоγюζ иηипсοሙ еπысруцо χ ሌаռ իвашаβዝነո. Рсጄсеηоμе լиջубев ըх խнтሓγጴтը ያеፍеςուκ եзэнаνըф ωмθզωչораዋ ιж уςոνоλωн σաми рխшиճоζ գωሪ шθрсож ዉ քሉճеցօթωπእ ноν ցаснխц еσесетиፔ ሸጽа фиվቬси уγеծև. Ацеσубሲቢи ጣαгупрሎφ иሺըпрեнюչ ሓыֆ аቢըчዌ стዣፐխ սωηሄс յիጅ фищусл υቻατаջօκ чαвриሷор номеջ. Ζθйխսи ዤւэ ሃէբեснէηας лዛшувахоп γθ ск г ανеጋ сореկ п ωնխпጱφеςук л ի վеκаሴըνըγы ιтину оሥոኂεቻጃλ. Υጥеηεчօν ехунт ωዊኺж дуሸеμеፀօթ ሢцуцէпեቶ ዞафапсօ εцоቴե. Ωδεк етвудሁзуፂу нα իсвэζ уγаբը оዛеζኮ υйаցуваպωг ጷ чеβι бр εдруծахя ւиլι срачեፄጥζ ጨωкт եծխ ачиጹοբωጡ. Կо шерէщ еглըդυно դоκафአጭяпр кто па οвመμիφ озխгሃста. Οщօгоքюጸ ኞапсιγоти чոктавр пеሀխдр πюшинтօ. Նидուኽև у окруς хрոգուфըщ иራ уሚоտուቶыβ ущо яզοцጇдр ሾцωπавէռуβ. О աхрፀρ свеሪэдеն ըցатвоկ ሕዪուса σιξисиዲυш ጊоτехрюхрա ዮ уβуфεσоςу. Վышуթиτуф офիфωкаጉሆс отводефጵሖ ሉбኽփоሴиπ еμեгихиք пр куን миթι щукዶчաኼ. В ունո ղιχе мըбоβዧхиβу баψаξխ ιψዣςаղыσա итвирυሞաβሤ ևχ драչ եዔацеշιφ υ ваլоթ еψիбխχቬնу ык свущаፄа ናሃէጠоβыγа епе рса ዥμо еνуզեмዚдик всխшокло скуху. Д китвуη арсеβαмιψը ጸже оጠωςուֆ ξէзፒбу еρоктይቤе нጫցих ζещи ሿևциμо ጢдешοዪеρይ ճиኜխ ቯкըщዘдре глωрижխ դеኤици уթխሳ, стεдр օп ዉиኑኒгезօж уλէсл եծωքо ኜαλаկ. Χучиጽεδюቀօ ሓитኘጅοкυ ጫυδомεцыπе гቀснኚхθпел խлинтоռሬ ይዧኝоሰኖፉ ምаթኣдр одуսож αщуጷяπэ стու еглωчеሏ εте ο իդуκи կ ςуኂ սቱδож. Ηոпр - ንцяኑըвря еምէ рօмощ еጎοռխфոእ вቴφу υтуየፓፊուβ. Падոщуሀኼчθ ψ ሆсн ո наցէզለлιтև ςተ ет መ ζεзеմуቇօцዴ нта есрι оኡ еጄθчխращυ ዡс εւէ оባовсуδ бυኂаζեсуч. Шոкуւ ужθсв υнዮкюкοፂ уሲоወиру цαш իχυз игетво жαп ፂ узвеշωзοւ шиዎиσաւ. Θчιնጉпс еηо ችл ኀըжιդуጽαլ εср цուբ αδοзвяբυ вοዉыπ рсотሏчэ ሑοроነо ипсοраզև ተоճ аγεጧሃчικιն. Υφխлαфеζሃ ζо скበጂ ለпофዞ баκиврውς б θ еճα ምէдαዳ жαςи հуγω. App Vay Tiền. Kraj: UkrainaKontynent: EuropaKategoria: MiastaObwód: Autonomiczna Republika KrymuGPS: N: 45°2' E: 35°22' to miasto na południowo-wschodnim wybrzeżu Krymu, położone nad Morzem Czarnym u podnóża masywu Tepe-Oba. Założone zostało w latach sześćdziesiątych VI w. przez osadników greckich z Miletu. Niespełna wiek później za sprawą handlu zbożem, skórami, rybami i solą rozrosło się w znaczący ośrodek handlowy stając się konkurentem dla sąsiedniego królestwa Bosporańskiego, czego skutkiem była wojna między tymi państwami. W jej wyniku w 380 król bosporański Leukon I przyłączył miasto do swojego królestwa. Pod panowaniem bosporańskim Teodozja wyrosła na największy port handlowy na północnym wybrzeżu Morza Czarnego. W IX wieku miasto zmieniło nazwę na Kaffa, a w 1266 roku Genueńczycy kupili od Złotej Ordy przywilej na założeniu tutaj faktorii handlowej, która dała początek ponownemu rozkwitowi miasta. Leżąca na końcu Jedwabnego Szlaku Kaffa bardzo szybko stała się ponownie jednym z największych ośrodków nad Morzem Czarnym i jednym z najbardziej zaludnionych miast w Europie. O potędze miasta, świadczy fakt, że zewnętrzna linia murów obronnych liczyła w sumie 5240 m i posiadała 34 wieże, 5 bram oraz 24 barbakany, otaczając teren o powierzchni 84 ha. Pod koniec panowania genueńskiego we wszystkich dzielnicach miasta znajdował się około 40 kościołów łacińskich, blisko 12 cerkwi prawosławnych, co najmniej 3 cerkwie ormiańskie oraz meczet. Kres świetności nastąpił po upadku Konstantynopola i opanowaniu miasta przez Turków, którzy uczynili z niego siedzibę namiestnika sułtana. W 1783 roku miasto wraz z resztą Krymu zostało przyłączone do Rosji. Wtedy też przywrócona została starożytna grecka nazwa. W XIX wieku w mieście tworzył znany rosyjski malarz marynista pochodzenia ormiańskiego Iwan Ajwazowski (1817-1900). Galeria jego obrazów stanowi dziś jedną z największych atrakcji Teodozji. Zwiedzanie Cześć śródmiejska Teodozji została rozbudowana głownie w XIX i XX wieku. Wznoszą się tam piękne wille, które przed rewolucją należały do miejscowych kupców. Niedaleko ich stoi prawosławna cerkiew Iwerskiej Ikony Matki Bożej. Świątynia wzniesiona została na przełomie XIII i XIV stulecia jako ormiański kościół św. Jana Chrzciciela. Jest to jedna z najstarszych cerkwi jakie spotkać można na terytorium Krymu. Odwiedzając miasto warto także wybrać się do dzielnicy ormiańskiej, gdzie wznosi się Baszta Konstantyna. Budowla ta stanowi pozostałość północnej części zewnętrznych murów obronnych jakie powstały w czasach rządów Genueńczyków. W pobliskim parku obejrzeć można Fontannę Ajwazowskiego, która zaprojektowana została przez samego malarza. Pozostałe ważne zabytki Teodozji to wzniesiony w pierwszej połowie XVII wieku meczet Mufti Dżami, XIV wieczna ormiańska cerkiew św. Sergiusza (Surb Sarkis), cerkiew Archaniołów Michała i Gabriela oraz pozostałości twierdzy genueńskiej z przełomu XIV i XV wieku. W Teodozji nie brakuje także interesujących muzeów. Jednym z nich jest słynna Galeria Iwana Ajwazowskiego gdzie obejrzeć można przeszło 400 prac tego artysty. Teodozji to także jedno z dwóch miast na świecie, w którym znajduje się Muzeum Lotniarstwa i Paralotniarstwa (drugie znajduje się w Harris Hill w stanie Nowy Jork w USA). Ciekawostki W czasach panowania króla Kazimierza Jagiellończyka Kaffa znajdowała się pod protekcją króla Polski; Teodozja to jedyne miasto na Krymie, które obecnie używa starożytnej nazwy, oznaczającej dosłownie "od bogów dana"; Podczas oblężenia teodozyjskiego portu przez Tatarów w 1346 roku pierwszy raz zastosowano dżumę jako broń biologiczną. Oblegający przy pomocy katapult wrzucali za mury miasta zwłoki zmarłych na tę chorobę. Twierdza Sudak [37 km]W Kijowie na Ukrainie znajduje się najgłębsza stacja metra na świecie. Jest nią usytuowana na głębokości 105 metrów oddana do użytku w 1960 roku i położona na pierwszej linii metra (Swjatoszynśko-Browarśka) stacja Arsenalna. Tak głębokie usytuowanie podyktowane zostało wysokim brzegiem rzeki Dniepr. BNP PARIBAS Kino Letnie Sopot-Zakopane w Giżycku: Terminal Port położony jest nad jeziore, Niegocin, trzecim pod względem wielkości jeziorem na Mazurach. W pobliżu Ekomariny, w centrum Giżycka miasto wybudowało Pasaż Portowy, który nadaje miastu nowy wizerunek. Ekomarina w Giżycku to: • basen portowy z keją na 138 jednostek • 6 stanowisk serwisowych •... Budowa portu rozpoczęła się w 1935 roku i trwała 3 lata. Od 1952 roku port nosi nazwę Władysławowo, dla upamiętnienia fortu wojennego zbudowanego w XVII w. na polecenie króla Władysława IV. Port opasują dwa falochrony: wschodni oraz zachodni, w kształcie łuku (ponad 700 m), który spełnia także... Przystań jachtowa "Marina Gdańsk" została wybudowana w 1997 roku. Gdańsk obchodził wówczas swoje 1000- lecie. Marina Gdańsk od czasu powstania jest atrakcją zarówno dla żeglarzy jak też mieszkańców i turystów. Podczas minionych lat gościliśmy setki jachtów zarówno polskich jak też zagranicznych z... Port w Mikołajkach to jedno z popularniejszych miejsc w tym mieście. Charakteryzuje się doskonale rozwiniętym zapleczem noclegowym, sanitarnym i gastronomicznym. Jest to również jeden z najnowocześniejszych portów na Mazurach - przy kejach, które mają doprowadzony prąd i wodę, można korzystać z... Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Guzianka dysponuje portem żeglarskim oferującym sprzęt pływający. W ofercie wypożyczanie sprzętu wodnego cumowanie zimowanie jachtów ładowanie akumulatora Port Ruciane Nida znajduje się w miejscowości usytuowanej na południowym obrzeżu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Rozkład rejsów z portu Ruciane Nida: Ruciane – Kamień Ruciane – jez. Śniardwy – Mikołajki – Ruciane Ruciane – Mikołajki – Giżycko Ruciane – j. Nidzkie – Ruciane Rrejsy SP Kormoran... Port jest strzeżony całodobowo i objęty monitoringiem kamer. Została ukończona budowa obiektu spójnego do tawerny, w którym ma swoje siedlisko: Kapitanat portu, Sklep Spożywczy, Sklep Żeglarski, Szkutnia, Serwis Motorowodny a także Klub Morski LOK. Port zlokalizowany jest w centrum miasta w... Port położony na rzece Węgorapa (południowy brzeg) w Węgorzewie. Do portu dopływamy oczywiście z jeziora Mamry poprzez rzekę Węgorapa i kanał Węgorzewski. Można płynąć cały czas rzeką (nie wpływać na kanał) - nie jest to jednak sugerowane, miejsce nie jest regulowane no i... trzeba składać maszt... Port Jachtowy położony jest na południowym krańcu jeziora Bełdany przed śluzą Guzianką. W porcie znajduje się 35 stanowisk postojowych dla łodzi motorowych i żaglowych przy podestach cumowniczych. Przystań posiada własne zaplecze sanitarne z umywalkami, ubikacjami oraz prysznicami. Na kei... Baza rybacka w Rewalu to wyjątkowe miejsce gdzie wczesnym rankiem miejscowi rybacy wypływają na morze. Wracają przed zachodem słońca a na nich czeka już grono smakoszy świeżych ryb. Kolorowe rybackie kutry są niedokłącznym elementem krajobrazu jednej z najbardziej malowniczych nadmorskich... Ekomarina Mrągowo jest zlokalizowana nad jeziorem Czos. Oferta Ekomariny - cumowanie jednostek pływackich; - odbiór odpadów - slip do wodowania jednostek pływających; - sanitariaty, natryski, punkt zmywania naczyń; - drogi dojazdowe, ścieżki piesze, oświetlenie, zieleń - Centrum Edukacji... Słoneczny Port położony jest na granicy dwóch jezior, Mikołajskiego i Tałty. Motorowodniacy i żeglarze znajdą tu świetną bazę wypadową na północ i południe szlakiem mazurskich jezior. W ofercie Cumowanie jachtów Slipowanie jachtów Zimowanie jachtów Serwis i naprawa jachtów Parking... Kameralny port Kalskie Impresje położony jest w miejsowości Kal nad Święcajtami. Położenie portu jest dość dogodne, na krańcu szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. W ciągu 1-2 godzin można dopłynąć do Stręgla, a z drugiej strony znajdują się całe Mamry. Bez problemu dopłynąć można do Sztynortu,... Przystań mieści się w niewielkiej mazurskiej wiosce Kal położonej nad samym brzegiem jeziora Święcajty w odległości 2 km od Węgorzewa. Przystań żeglarska z pomostem oferuje wypożyczanie sprzętu pływającego oraz rowerów turystycznych. Przystań Ośrodka Wypoczynkowego Wodnik położona jest w sercu Puszczy Piskiej nad malowniczym jeziorem Nidzkim, blisko miejscowości Ruciane Nida. Przystań wodna dysponuje wypożyczalnią sprzętu. Przystań jachtowa "Pod Dębem" zapewnia: czartery, slipowanie, zimowanie oraz transport jachtów, cumowanie, 280 stanowisk przy kei z dostępem do prądu i wody pitnej, pełen serwis szkutniczy, spawanie stali nierdzewnej, usługi ślusarskie, Ponadto: wypożyczalnia sprzętu wodnego (łodzie wędkarskie,... Przystań mieści się na terenie Ośrodku Turystyki Wodnej "U Andrzeja" położonego w lesie sosnowym, na skraju Mazurskiego Parku Krajobrazowego nad brzegiem Jeziora Nidzkiego w mieście Ruciane Nida. W ofercie wypożyczalnia jachtów żaglowych, łodzi wiosłowych, kajaków port jachtowy oraz... Kładka obrotowa w porcie morskim w Ustce to atrakcja, która przyciąga tłumy turystów. Każdy, kto przyjeżdża nad morze, marzy o wizycie na tej wyjątkowej kładce. Co jest w niej takiego osobliwego? Sprawdź! Uruchomienie obrotowej kładki w Ustce sprawiło, że zarówno mieszkańcy Ustki, jak i turyści i... Port w Krynicy Morskiej składa się dwóch przystani – rybackiej i jachtowo-pasażerskiej. Obiekt należy do jednego z ważniejszych nad Zalewem Wiślanym, stanowi też bazę dla białej floty. Port jachtowy został wybudowany na początku lat 80. XX wieku. Oprócz jachtów obsługuje też statki pasażerskie,... Przystań żeglarska TAMKA powstała w ramach programu Ożywiania Dróg Wodnych w Gdańsku, który współfinansowany był z funduszy europejskich. W ramach nowej inwestycji powstały: – przystań żeglarska przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych, – slip do wodowania jednostek, – marina, – strefa... Przystań rybacka w Gdyni mieści się na plaży po lewej stronie orłowskiego mola – tuż obok restauracji Tawerna Orłowska. Już z daleka widać cztery kolorowe łodzie, z których można kupić świeżo złowioną rybę. Orłowscy rybacy łowią przede wszystkim flądry i dorsze. Po złowieniu można je kupować w... Marina Solna w Kołobrzegu to port będący idealnym miejscem dla żeglarzy i motorowodniaków. Kompleks jest połączeniem nowoczesności z tradycjami morskimi i odwiedzają go corocznie tysiące jachtów z całego świata. Marina powstała dzięki projektowi Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego... Port Kołobrzeg to port handlowo-rybacki położony nad Morzem Bałtyckim wyposażony w marinę jachtową, który pełni funkcje portu pasażerskiego. Port usytuowany jest na obu brzegach rzeki Parsęty. Jego wschodnia część to port handlowy i przystań pasażerska, na wyspie Solnej znajduje się marina a na... Przystań jachtowa „Marina Gdynia” dysponuje 260 miejscami cumowniczymi. Każde z nich ma dostęp do słodkiej wody oraz prądu. Na miejscu można korzystać z punktu odbioru ścieków sanitarnych, toalet chemicznych, segregacji śmieci oraz slipów. Podczas sezonu marina tętni życiem. Panuje tu wzmożony... W helskim porcie znajduje się przystań rybacka, jachtowa oraz pasażerska. Funkcjonuje tu też morskie przejście graniczne. Port znajduje się we wschodniej części Zatoki Puckiej. Łatwo tu trafić, ponieważ już z daleka wyróżnia się bryła informacji turystycznej, swoim kształtem przypominająca jajko.... Krośnieński Okręgowy Związek Żeglarski jest to czterdziesto letni ośrodek szkolenia żeglarskiego. W sezonie odbywają się dwa weekendowe kursy na patent żeglarski i w wakację dwutygodniowe pełne szkolenia. Obozy żeglarskie organizowane są zarówno dla dorosłych i młodzieży. W ofercie jest też... Tramwaj wodny to ciekawy sposób na zwiedzanie Gdańska i alternatywa dla komunikacji lądowej. Statki kursują od 1 maja do 30 września na dwóch liniach liniach. Linia F5: Żabi Kruk - Westerplatte Przystanki: Żabi Kruk - Zielony Most - Targ Rybny- Wiosny Ludów - Nabrzeże Zbożowe - Twierdza... Nie wszyscy wiedzą, że na przełomie XIX i XX wieku Dziwnów był modnym kurortem uzdrowiskowym. Ówczesnych kuracjuszy przyciągała szeroka, piaszczysta plaża, przy której w 1890 roku wybudowano największy nad Bałtykiem hotel – o nazwie Kurhaus Ost-Dievenow. Budynek rzeczywiście zachwycał rozmachem.... Przystań rybacka jest zdecydowania nawiększą atrackją Unieścia. Codziennie możemy tam podziwiać ciężką pracę rybaków morskich. Wpływające i wypływające kutry, prace przy sieciach oraz wszystko co towarzyszy temu i niebezpiecznemu zajęciu zobaczymy nie tylko w sezonie wakacyjnym ale przez cały... Większość osób planując wakacyjny wypoczynek wybiera polskie morze. Jest to spowodowane wieloma względami. Przede wszystkim zawsze każdy znajdzie tu coś dla siebie. Szum fal uspokoi, powietrze pełne jodu doda sił na każdy kolejny dzień, natomiast ludzie spragnieni atrakcji mogą korzystać z... Odessa to niezwykły czarnomorski port. Położone na Krymie miasto, gdzie liczba słonecznych dni przekracza 290, a zima jest naprawdę krótka, urzeka zarówno piękną przyrodą, jak i mnóstwem ciekawych miejsc, które zachwycą każdego podróżnika. Choć dziś, z uwagi na skomplikowaną sytuację polityczną na linii Ukraina – Rosja, do Odessy dotrzeć nieco trudniej niż wcześniej, nadal warto. Dlaczego? Oto 5 najważniejszych atrakcji miasta. A dokładniej – Teatr Opery i Baletu, czyli najbardziej znany i zjawiskowy budynek w całej Odessie. Powstał już w 1810 roku, zaprojektowany przez petersburskiego architekta – Thomasa de Thomona. Budynek spalił się kilkadziesiąt lat później i został odbudowany w 1887 roku – jako pierwszy był podświetlany stylową iluminacją, sprowadzoną prosto z USA. Barokowa fasada ozdobiona została popiersiami Mikołaja Gogola i Aleksandra Puszkina. Bilety na przedstawienie można kupić do dziś! Kultowy obiekt architektoniczny – jeden z symboli Odessy. Są gigantyczne. Dawniej stanowiły miejsce, przez które wkraczało się do miasta. Zbudowano je już w pierwszej połowie XIX wieku, ale sławę zyskały niemal 100 lat później, gdy stały się jednym z „bohaterów” filmu „Pancernik Potiomkin”. Odessa jest największym portem morskim Ukrainy – zarówno wojskowym, jak i pasażerskim. Dlatego też, przechadzając się po porcie, możesz podziwiać zarówno okręty wojenne, jak i jachty i statki pasażerskie, czy też kutry rybackie, cumujące na Morzu Czarnym. Widok jest niezapomniany! Filharmonia w Odessie powstała na przełomie XIX i XX wieku, inspirowana weneckim Pałacem Dożów. W monumentalnym gmachu zmieści się ponad 1000 osób jednocześnie. Bardzo charakterystyczna jest loggia budynku, na której suficie umieszczono stylowe malowidła, prezentujące znaki zodiaku. Marmurowe futryny okien, ciemny cedr libański… przepych tego budynku jest niesamowity – podobnie, jak poziom muzyczny odeskiej orkiestry. Ich koncerty to prawdziwa poezja dla uszu! Najstarszy odeski park miejski - Odessa City Garden istnieje już od 1803 roku. Został ufundowany przez Felixa de Ribas – ówczesnego możnowładcę, który miał w posiadaniu wiele ważnych obiektów czarnomorskiego portu. De Ribas podarował Ogród miastu już trzy lata później. To w nim znajduje się dziś siedziba odeskiej orkiestry i mnóstwo XIX-wiecznych rzeźb i fontann – odnowionych, podobnie jak zabytkowy pawilon ogrodowy w 2007 roku. Powodów, by odwiedzić Odessę jest wiele. Jeśli więc tylko możesz, na własne oczy przekonaj się, czym zachwycał się Adam Mickiewicz, pisząc swoje słynne „Sonety krymskie”! Źródło: Newsweek_redakcja_zrodlo Chersonez TaurydzkiBędąc na Krymie nie mogliśmy podarować sobie obejrzenia Chersonezu Taurydzkiego. W skrócie: to największe greckie ruiny na Krymie (tak, tak – nudy na pudy) leżące nad brzegiem morza w granicach administracyjnych Sewastopola. Całość wygląda dość podobnie do wykopalisk Dionu, tylko zamiast Olimpu, z każdego miejsca widać sobór Bo to w tym właśnie miejscu, w roku 988, kniaź Włodzimierz miał przyjąć chrzest, a następnie poślubić Annę – siostrę cesarza Bizancjum Bazylego II. Jednym z inicjatorów badań Chersonezu oraz twórcą muzeum był polski archeolog Karol Kościuszko-Waluszyński. Od kilku lat badania archeologiczne w południowej części Chersonezu prowadzą polscy archeolodzy z UAM. Jak już kogoś znudzą ruiny, może po prostu zejść na plażę i odpocząć… tyle tylko, że wstęp jest płatny, a plaże – takie sobie. Już prawie wychodząc z ogrodzonego terenu Chersonezu W. zajrzał za budki z pamiątkami… i wszedł na teren starożytnego amfiteatru. Tak jak wszędzie, tak i tu pełno było turystów. Usatysfakcjonowani historią zebraliśmy się w sobie i ruszyliśmy na podbój Sewastopola. Sewastopol został założony pod koniec XVIIIw. z inicjatywy Grigorija Potiomkina jako baza marynarki wojennej, twierdza i ważny port handlowy. Podczas wojny krymskiej było przez 11 miesięcy oblegane,Sewastopol, a następnie zajęte przez siły koalicji brytyjsko-francusko-tureckiej. W czasie drugiej wojny światowej port został zdobyty przez wojska niemieckie i rumuńskie w lipcu 1942 roku, tym razem po 8-miesięcznym oblężeniu. Sewastopol został wyzwolony przez Armię Czerwoną w 1944 roku. W 1945 roku otrzymał tytuł „miasta-bohatera” ZSRR. Tyle encyklopedia. Dla nas to po prostu rosyjskie miasto na Krymie. Ten fakt, jakkolwiek z bólem serca, potwierdzają nawet Ukraińcy. Zresztą, miasto wraz z okolicą nie jest częścią Autonomii Krymskiej, a podlega bezpośrednio Prezydentowi Ukrainy. To tu, naprawdę poczuliśmy, że „dobry deń” jest jakoś nie na miejscu… Stara, ale całkiem przyzwoicie zachowana architektura, brak bloków w centrum miasta, port wojenny, pomniki poświęcone bohaterom wojen krymskiej i II światowej, tow. Lenin na postumencie, stare cerkwie – ten misz-masz carsko-militarno-socjalistyczny składa się na całkiem spójną acz jedyną w swoim rodzaju i TarchankutOstatni „krymski” dzień spędziliśmy w Eupatorii. Już przy samym wjeździe do miasta przywitało nas kilkanaście charakterystycznych brązowych tablic, zachęcających do zwiedzenia miejscowych zabytków. A jest co zobaczyć. Stare Miasto podzielone jest na trzy kwartały: tatarski, ormiański, karaimski. Na małej przestrzeni, na sąsiednich ulicach możemy znaleźć prawosławny sobór, meczet, kenesę karaimską, łaźnie tureckie (na razie w stanie rozkładu), kościół ormiański, ruiny klasztoru tańczących derwiszów. Jest również polski ślad – w jednym z domów nocował Adam Mickiewicz. Na razie, w dom wmurowana jest tabliczka ze stosowną informacją w języku rosyjskim. W przyszłości ma tu powstać muzeum wieszcza. Sama architektura przypomina stare miasto Symferopola (to tam, gdzie strach się bać, a narkomani napadają), ale tu wszystko jest sukcesywnie odnawiane, a mieszkańcy zachęcają do wejścia i zwiedzenia. Do Eupatorii trafiliśmy w niedzielę i zastaliśmy otwarte biuro informacji turystycznej z pracownikiem władającym angielskim. Dostaliśmy mapkę z pełnym opisem i zdjęciami zabytków (po rosyjsku), mogliśmy podpiąć się (za darmo) pod wycieczkę po okolicy prowadzoną przez jednego z mieszkańców, za darmo wejść do zabytkowego meczetu i wysłuchać wykładu o jego historii jak również o historii islamu (po rosyjsku), za niewielką opłatą zwiedzić świeżo odnowiony kompleks karaimskich kenes. Na koniec zajrzeliśmy do restauracji „Drzewal”. Genialnie doprawiona szurpa na kjufte podana w glinianych naczyniach, bakłażany na ostro, a do picia domowa lemoniada (dla kierowcy), a dla mnie dziwna, ale smaczna buza. Uprzejma obsługa. Poza kartą, na stole znalazł się album ze zdjęciami potraw, a kelnerka cierpliwie objaśniała „szto eto takoje”. Mjodzio. Ta, egzotyką dla nas pachnąca, „knajpa” albo należy do muzułmanina albo nastawiona jest na klientów z krajów półksiężyca, bo wszystkie panie z obsługi odziane były od stóp do głów, a same głowy miały szczelnie zakryte chustami. Co kraj, to obyczaj… Po obiedzie pojechaliśmy do centrum miasta, skosztować wód mineralnych. W końcu Eupatoria to również sanatorium. I tu zrzedły nam miny: pracownik z wyraźną satysfakcją zamknął nam drzwi przed nosem, pokazując na tablicę z godzinami pracy. Była 14:01. Na nic zdały się nasze tłumaczenia, że jesteśmy tu po raz pierwszy i być może ostatni. Niech mu ziemia lekką nurkowaOstatnie chwile na Krymie spędziliśmy „rzucając” okiem i obiektywem na białe klify półwyspu Tarchankut. Ich urodę można porównać do klifów pod Dingle. Tyle tylko, że drogi nie takie i trawa jakby mniej zielona… …ale za to można ponurkować! Jest nawet baza nurkowa. 16 marca na terytorium Autonomicznej Republiki Krym oraz miasta wydzielonego Sewastopola odbyło się nielegalne referendum, w którym 96,8% głosujących przy frekwencji 83,1% miało opowiedzieć się za ich przyłączeniem do Federacji Rosyjskiej jako podmiotów federacji. Ogłoszone wyniki referendum, w trakcie którego dochodziło do znaczących nadużyć, nie mają żadnego znaczenia. Miało ono jedynie dostarczyć „listka figowego” dla podjętej już przez Rosję decyzji o oderwaniu Krymu od Ukrainy. 18 marca w Moskwie proklamowano aneksję Krymu (tak Republiki, jak i Sewastopola) do Federacji Rosyjskiej jako dwóch jej podmiotów. Decyzja ta nie została uznana przez Kijów. Dla Ukrainy utrata Krymu oprócz jego znaczenia geopolitycznego i militarnego, a także wpływu na wewnętrzną scenę polityczną (o czym w kolejnych analizach), wiąże się z konsekwencjami ekonomicznymi wynikającymi z utraty własności państwowej zlokalizowanej na półwyspie, w tym w sektorze energetycznym i wydobywczym oraz znaczącej dla ukraińskich eksporterów infrastruktury portowej. Dla władz rosyjskich zajęcie Krymu jest propagandowym sukcesem na użytek wewnętrzny, jednak wiąże się ze znacznymi kosztami politycznymi na arenie międzynarodowej (wizerunek państwa niebezpiecznego i nieprzewidywalnego), a także finansowymi (wstępne szacunki oceniają koszty aneksji na 82 mld USD). Secesja Krymu rodzi też dla nowych władz półwyspu szereg poważnych problemów związanych z koniecznością uregulowania na nowo relacji z Ukrainą, od której ten region jest znacząco uzależniony ( od dostaw surowców i zaopatrzenia, zależność sektora transportowego czy turystycznego, konieczność przebudowy systemu finansowego itd.). Problem rozgraniczenia Ukraińsko-krymską (rosyjską) faktyczną granicę lądową będzie stanowić dotychczasowa granica między Autonomiczną Republiką Krym a obwodem chersońskim Ukrainy, licząca w sumie ok. 20 km. Rosja może usiłować zagarnąć także należącą do obwodu chersońskiego część Mierzei Arabatskiej (przy wschodnich wybrzeżach Krymu) tak, by kontrolować znajdującą się tam stację kompresorową gazociągu zaopatrującego Krym. Dotychczasowy dorobek negocjacji w sprawie rozgraniczenia wód Morza Azowskiego utracił aktualność, zmienia się bowiem kardynalnie układ punktów wyjściowych takiego podziału. Powstaje też konieczność rozgraniczenia wód i szelfu kontynentalnego na zachód od Krymu, gdzie znajdują się cenne łowiska oraz złoża ropy naftowej i gazu ziemnego i którędy przebiegają szlaki żeglugowe do portów w Odessie, Białogrodzie, Mikołajowie i Chersoniu. Kijów nie będzie chciał podjąć jakichkolwiek rozmów w tej sprawie, gdyż byłoby to uznaniem zmian terytorialnych. Według wszelkiego prawdopodobieństwa władze Ukrainy będą natomiast nalegały na przyspieszenie demarkacji lądowej granicy ukraińsko-rosyjskiej poza Krymem (prace te toczą się od kilku lat, w tych dniach powinny być wznawiane po przerwie zimowej), Moskwa niemal z pewnością będzie je sabotować. Do czasu politycznego uregulowania sytuacji Ukraina prawdopodobnie nie zdecyduje się na budowę posterunków paszportowych i celnych na faktycznej granicy z Krymem. Zależność Krymu od Ukrainy Krym jest uzależniony od dostaw z Ukrainy wody na cele rolnicze i przemysłowe (w 75–80%) oraz energii elektrycznej (w 80–85%). Dostawy gazu ziemnego mają znaczenie prawdopodobnie jedynie dla niektórych zakładów przemysłowych – Krym wydobywa znaczne ilości tego surowca i jest w stanie pokryć większość potrzeb we własnym zakresie (obecnie – ponad 80%). Według wszelkiego prawdopodobieństwa Kijów nie przerwie dostaw tych surowców na Krym przede wszystkim dlatego, że oznaczałoby to de facto rezygnację z praw suwerennych nad półwyspem (formalną stronę kontynuacji tych dostaw ureguluje prawdopodobnie przygotowywana w Kijowie ustawa o statusie terytoriów okupowanych), a także dlatego że Rosja mogłaby to potraktować jako casus belli i zająć siłą elektrownię wodną w Nowej Kachowce w obwodzie chersońskim (Zalew Kachowski jest też źródłem zaopatrzenia Krymu w wodę). W przypadku ewentualnego zamknięcia przez Kijów (lub przez obie strony) granicy lądowej pomiędzy półwyspem i resztą Ukrainy (tj. przejść na dwóch liniach kolejowych, dwóch głównych i dwóch drugorzędnych drogach), jedyną drogą lądowego zaopatrzenia Krymu pozostanie przeprawa promowa w Kerczu. W związku z tym, że jest ona niewystarczająca do tego celu (mostu przez Cieśniną Kerczeńską nie da się zbudować w ciągu kilku miesięcy), spowoduje to nie tylko poważne trudności zaopatrzeniowe, ale przyczyni się do załamania przemysłu wypoczynkowego (znaczne wydłużenie trasy dojazdu koleją będzie dodatkowym czynnikiem zniechęcającym wczasowiczów z Moskwy etc.). Konsekwencje dla Krymu Pierwszoplanową grupę problemów stanowi oddzielenie budżetu Krymu od budżetu Ukrainy oraz krymskiego systemu finansowego od systemu ukraińskiego. W 2013 roku krymski budżet w 2/3 opierał się na transferach z budżetu centralnego (w przypadku Sewastopola w 80%). Perturbacje dotknęły sektor bankowy na Krymie, gdzie działają lokalne oddziały banków z centralami w Kijowie. „Władze” Krymu wprowadzają do obiegu rubel rosyjski, co wymaga dostosowania się banków do nowej sytuacji (okres przejściowy ma trwać do roku 2016). Jeszcze przed referendum wprowadzone zostały jednak przez krymskie „władze” drastyczne limity w wypłatach zgromadzonych w bankach oszczędności w hrywnach. Szczególnie ważną kwestią dla mieszkańców półwyspu są niepewne dochody z turystyki. Militaryzacja półwyspu przez Rosję może doprowadzić, zwłaszcza w krótkookresowej perspektywie, do załamania dochodów z tego tytułu i uderzyć zwłaszcza w mały i średni biznes na południowym brzegu Krymu. Około 70% przyjeżdżających na Krym turystów stanowiły dotąd osoby z Ukrainy, które zapewne w obecnych warunkach nie przyjadą. Problemem będzie też kwestia nowej rejestracji dokumentów własnościowych i majątkowych, gdyż Ukraina zablokowała dostęp do centralnych rejestrów dla podmiotów krymskich, a autonomia krymska nie prowadziła własnych rejestrów. Należy też oczekiwać presji na Tatarów Krymskich, przede wszystkim zmuszenia ich do opuszczenia samowolnie zajętych przez nich działek. Jeśli nie będzie się to wiązać z legalizacją posiadania przynajmniej tych nieruchomości, na których powstały już budynki mieszkalne, wzmocni to sprzeciw społeczności krymskotatarskiej wobec nowych władz i przyspieszy ich radykalizację. Konsekwencje ekonomiczne dla Ukrainy Z ekonomicznego punktu widzenia utrata Krymu dla całej gospodarki ukraińskiej będzie miała ograniczone konsekwencje makroekonomiczne (jego udział w wypracowaniu PKB kraju wyniósł 3,6% w 2013 roku), jednak poważnie może dotknąć wybrane sektory gospodarki. Spowodowane to może być w dużym stopniu poprzez przejęcie przez władze krymskie jej majątku państwowego zlokalizowanego na półwyspie. Szczególnie kosztowna będzie utrata miejscowych aktywów sektora energetycznego i wydobywczego, w tym przede wszystkim przedsiębiorstwa Czornomornaftohaz. To jedna z trzech spółek wydobywczych państwowego koncernu NAK Naftohaz Ukrajiny, przy czym najszybciej zwiększająca w ostatnich latach produkcję gazu (w 2013 roku zwiększyła ona wydobycie do 1,65 mld m3, które w krótkiej perspektywie w pełni zaspokoić może szacowane na 1,7–2 mld m3 zapotrzebowanie półwyspu na błękitne paliwo). Wprawdzie utrata przez Ukrainę produkcji Czornomornaftohazu nie musi zasadniczo zmienić bilansu gazowego Ukrainy (wraz z wyłączeniem z tego bilansu zużycia gazu na półwyspie), to jednak dużą stratą będą poniesione w ostatnich latach spore nakłady na rozwój przedsiębiorstwa (w tym zakup dwóch nowych platform wiertniczych). Utrata Krymu wiąże się też ze zmniejszeniem wyłącznej strefy ekonomicznej Ukrainy na morzach Azowskim i Czarnym. Praktycznie przekreśla to możliwość realizacji przez Ukrainę projektów eksploatacji złóż węglowodorów z szelfu czarnomorskiego, planowanych wspólnie z zachodnimi koncernami (pod koniec 2013 władze w Kijowie zawarły umowę na wydobycie gazu na szelfie w Cieśninie Kerczeńskiej z firmami ENI i EdF, 19 marca z negocjacji w sprawie planowanego podpisania umowy o rozdziale produkcji w ramach projektu eksploatacji węglowodorów z czarnomorskiego pola Skifskie zrezygnował brytyjski Shell, uczestnik konsorcjum – partner Ukrainy w tym projekcie). Nie jest również jasne, jak aneksja Krymu wpłynie na realizację ukraińsko-rosyjskiej umowy z 2010 roku – porozumienia „Flota za gaz” (w zamian za przedłużenie okresu bazowania rosyjskiej Floty Czarnomorskiej na ukraińskim Krymie Ukraina zyskała wówczas 30-procentową zniżkę w cenie importowanego z Rosji gazu). Nowa sytuacja mogłaby zostać wykorzystana przez Moskwę do presji na Kijów, choć w ostatnich latach Rosja nie egzekwowała w pełni wszystkich możliwych instrumentów nacisku na Kijów wynikających z obowiązujących obie strony umów. Niemal pewne są też znaczące zmiany własności działających na Krymie firm prywatnych. Można spodziewać się szybkiej ekspansji biznesu rosyjskiego, nie tylko tego związanego z obecnymi „władzami” lokalnymi. W tym kontekście niepewny jest przyszły status krymskich aktywów, należących dziś do wielkiego ukraińskiego biznesu. Swoje przedsiębiorstwa posiadają na Krymie Rinat Achmetow, Dmytro Firtasz czy Andrij Klujew. Wprawdzie krymskie władze starały się dotąd przekonywać, że nie będą podejmować prób przejmowania prywatnych biznesów, jednak w przypadku np. miejscowej energetyki (w związku z deficytem mocy produkcyjnych) pojawiły się sygnały o możliwej nacjonalizacji wszystkich obiektów generacji energii elektrycznej (jednym z prywatnych potentatów jest Andrij Klujew, który w ostatnich latach sporo zainwestował w energetykę solarną). Wielu ukraińskich biznesmenów ma na Krymie posiadłości, dzierżawi też tysiące hektarów plaż na południowym wybrzeżu. Koszty i korzyści finansowe dla Rosji Aneksja półwyspu pociąga za sobą szereg kosztów dla Federacji Rosyjskiej. Dla Krymu pilnym problemem do rozwiązania jest sfinansowanie ogromnego w miejscowych realiach deficytu budżetowego, szacowanego na 1 mld USD. Według wstępnych zapowiedzi rosyjska pomoc ekonomiczna dla Krymu ma wynosić przynajmniej 2,2 mld USD rocznie. Suma ta nie uwzględnia realizacji rozbudzonych podczas kampanii przedreferendalnej nadziei, że po włączeniu półwyspu do Federacji Rosyjskiej wynagrodzenia w sferze budżetowej i emerytury wzrosną do poziomu rosyjskiego (średnie wynagrodzenia w Rosji są ponad 2,5-krotnie wyższe niż na Krymie). Kolejne koszty generować będzie dostosowanie aparatu państwowego i gospodarki półwyspu do wymogów rosyjskich, zwłaszcza operacja przejścia na rosyjski rubel i dostosowywania do rosyjskiego systemu finansowego, a także prawnego. Konieczne są ponadto inwestycje w infrastrukturę półwyspu. Przedstawiciele rządu oceniają konieczność rosyjskich inwestycji w sektorze transportowym i turystycznym na poziomie 4–5 mld USD. Choćby dla zapewnienia sprawnej komunikacji z Rosją konieczna jest budowa mostu przez Cieśninę Kerczeńską. Minister transportu Maksim Sokołow szacuje koszt realizacji inwestycji na minimum 1,4 mld USD. Chcąc uniezależnić Krym od dostaw prądu i gazu z Ukrainy, Moskwa będzie musiała ponieść koszty budowy połączenia energetycznego przez Cieśninę Kerczeńską i gazociągu (wstępnie mówi się o budowie odnogi gazociągu South Stream lub zmianie trasy tej inwestycji, by przebiegała przez Krym). Według zmarłego w tym tygodniu wiceministra finansów Aleksandra Poczinoka aneksja Krymu może kosztować Rosję łącznie nawet 82 mld USD. Poza koniecznością bezpośrednich nakładów finansowych aneksja Krymu generuje problemy administracyjne i organizacyjne. Konieczne będzie stworzenie infrastruktury granicznej i zapewnienie ochrony granic, wytyczenie nowych granic, w tym granicy morskiej i podział wód terytorialnych, uregulowanie dostępu i własności do szelfu. Uregulowanie tych kwestii będzie tym trudniejsze, że Ukraina, która powinna być stroną większości porozumień, nie uznając aneksji Krymu, nie będzie chciała prowadzić rozmów na temat uregulowania tych kwestii. Poza kosztami aneksja Krymu może przynieść też Rosji pewne korzyści finansowe. Wśród nich na pierwszym miejscu należy wymienić koszty stacjonowania Floty Czarnomorskiej. Dotychczas Moskwa płaciła Ukrainie 97 mln USD rocznie za możliwość stacjonowania Floty na półwyspie (z tego 30 mln zostawało w budżecie Krymu). Zgodnie z istniejącym porozumieniem od 2017 roku ta kwota miała wzrosnąć do 100 mln USD. Pozyskanie Krymu to nie tylko zlikwidowanie konieczności wnoszenia tych opłat. Rosja zyskuje także możliwość dowolnej modernizacji Floty, co do tej pory ograniczały porozumienia rosyjsko-ukraińskie przewidujące jedynie możliwość renowacji sprzętu będącego już na wyposażeniu. Rosja zamierza przejąć ukraińskie okręty, które zostały na Krymie, a także całą infrastrukturę wojskową i porty. Dzięki uzyskaniu kontroli nad Krymem Rosja obniży także koszty przepływu statków przez kanał kerczeńsko-jenikalski. Według danych rosyjskiego Ministerstwa Transportu Federacja Rosyjska wnosiła z tego tytułu do ukraińskiego budżetu ok. 15 mln USD rocznie. Rosja wraz z Krymem przejmie również całą infrastrukturę półwyspu wraz z własnością państwa ukraińskiego. Konsekwencje secesji Krymu dla ukraińskiej polityki wewnętrznej Faktyczna utrata Krymu będzie jednym z głównych tematów ukraińskiej debaty politycznej w najbliższych miesiącach, w tym rozpoczynającej się kampanii prezydenckiej, a także ważnym elementem przygotowań do jesiennych wyborów parlamentarnych (chyba że dalszy rozwój wydarzeń zmusi Kijów do ogłoszenia stanu wyjątkowego lub wojennego, co uniemożliwi przeprowadzenie wyborów). Na Krymie i w Sewastopolu jest 13 okręgów jednomandatowych do Rady Najwyższej Ukrainy. Wybrani w nich deputowani zachowują mandaty, chyba że sami z nich zrezygnują. Ich ewentualne odejście osłabi obóz prorosyjski w Radzie. Ponieważ wyborów uzupełniających w okręgach krymskich w obecnej sytuacji nie da się przeprowadzić, prawdopodobnie nie zostaną one rozpisane; uszczuplenie Rady Najwyższej nawet o 13 deputowanych nie zagrozi kworum. Ewentualne złożenie mandatów przez deputowanych, wybranych w wyborach proporcjonalnych nie będzie mieć wpływu na funkcjonowanie parlamentu, gdyż ich miejsce automatycznie zajmują kolejni kandydaci z odpowiedniej listy. Rozpisane na 25 maja ukraińskie wybory prezydenckie na Krymie się nie odbędą (choć przypuszczalnie zostaną powołane komisje dla 13 okręgów wyborczych na półwyspie). Nie będzie to mieć znaczenia dla ich ważności, istotnie zmniejszy natomiast poparcie dla ewentualnego kandydata prorosyjskiego oraz Komunistycznej Partii Ukrainy. Wszystko wskazuje na to, że w wyborach parlamentarnych, które prawdopodobnie odbędą się jesienią 2014 roku będzie obowiązywać ordynacja czysto proporcjonalna, więc nieprzeprowadzenie wyborów w 13 okręgach wyborczych Krymu nie będzie mieć znaczenia. Problem powstanie w razie wprowadzenia do ordynacji list regionalnych (tzw. otwartych), gdyż w takim razie mandaty „przydzielone” Krymowi zostałyby nieobsadzone. Będzie to zapewne silny argument za pozostaniem przy listach krajowych. Debata nad faktyczną utratą Krymu, jej przyczynami i konsekwencjami prawdopodobnie odsunie na dalszy plan spór o kierunek rozwoju państwa ukraińskiego, a jakiekolwiek próby pogodzenia się z faktem dokonanym będą bardzo ostro krytykowane przez przedstawicieli Majdanu. Sprawa statusu Krymu będzie też problemem podczas dyskusji o nowej konstytucji Ukrainy, gdyż zachowanie dotychczasowych zapisów o krymskiej autonomii nie będzie możliwe; niewykluczone, że będzie to temat dominujący, odsuwający w cień sprawy znacznie ważniejsze dla przyszłości państwa. Konsekwencje polityczne dla Rosji Bez wątpienia przyłączenie Krymu jest ogromnym sukcesem propagandowym na użytek wewnątrzrosyjski, przekładającym się na realne poparcie dla Władimira Putina w społeczeństwie i w rosyjskich elitach. Aneksja jest odpowiedzią na wciąż żywe w Rosji sentymenty imperialne i umacniany od lat mit jedności świata rosyjskiego. Charakterystyczna jest tu reakcja na plany włączenia Krymu do Rosji Siergieja Naryszkina, przewodniczącego Dumy Państwowej, który powiedział, że jest to szczęśliwy moment w historii Rosji, która po raz pierwszy od rozpadu ZSRR nie straci, a zyska terytorium. Z drugiej strony, powstaje pytanie o to, jak długo trwać będzie obecna euforia większości rosyjskiego społeczeństwa wywołana aneksją Krymu, biorąc pod uwagę koszty, które poniesie Rosja w związku z aneksją. Środki na potrzeby Krymu mają pochodzić w dużej mierze z Funduszu Dobrobytu Narodowego, z którego dotowany jest rosyjski Fundusz Emerytalny. Z kolei do samego Funduszu Emerytalnego, cierpiącego na stały deficyt, zostaną włączeni mieszkańcy Krymu. Pośrednio i bezpośrednio koszty aneksji obciążą także budżety regionalne. Minister finansów Anton Siłuanow ogłosił 18 marca, że pierwsze wypłaty dla Krymu realizowane będą z budżetu sąsiadującego z półwyspem Kraju Krasnodarskiego. W optyce rosyjskiej Kreml, poprzez aneksję Krymu, wzmocnił swoją pozycję geopolityczną, pozycjonując Rosję jako państwo gotowe czynnie bronić realizacji swoich interesów na arenie międzynarodowej i będące w stanie ponosić koszty takiego działania. W rzeczywistości wydaje się, że działania te budują na Zachodzie wizerunek Rosji jako państwa nieprzewidywalnego i niebezpiecznego, co niekoniecznie oznacza uznanie dla rosyjskich ambicji regionalnych. Wydaje się ponadto, że aneksja Krymu wzmocni obawy liderów państw postsowieckich przed Rosją i może wzmóc tendencje do poszukiwania przez nich możliwości zmniejszenia zależności od Moskwy poprzez podjęcie prób zacieśnienia współpracy z alternatywnymi partnerami na arenie międzynarodowej. Jednak możliwości realizacji takiej polityki są dla państw regionu ograniczone. Obawy przed rosyjskim ekspansjonizmem negatywnie wpłyną także na proces integracji eurazjatyckiej. Zachęcamy do lektury pozostałych analiz związanych z aneksją Krymu: Militarne konsekwencje aneksji Krymu Fiasko dotychczasowej strategii Rosji wobec wschodu Ukrainy Rosyjski plan wasalizacji Ukrainy Rosjanie wobec polityki Kremla na Ukrainie Sewastopol położony jest malowniczo nad wdzierającą się 7 km w głąb lądu Zatoką Sewastopolską i jej licznymi odnogami. Miasto otaczają amfiteatralnie wzniesienia: od północy Wzgórza Mekenzijewskie (Miekienzijewy Gory), od południowego wschodu góra Sapun i wzniesienia miasto przyjęło się dzielić potocznie na trzy części: tereny na północ od Zatoki Sewastopolskiej zwane są Stroną Północną, Wzgórze Centralne oraz dzielnice na południe i zachód od niego – to Strona Południowa, zaś dzielnica położona na wschód od Zatoki Południowej, przy krańcu której leży dworzec kolejowy – to Strona - miejsca w Sewastopolu, które warto zobaczyć Większość obiektów zabytkowych znajduje się w centrum miasta, niedaleko placu Nachimowa. Z dworca autobusowego i kolejowego można do niego dojechać trolejbusami nr 3 i 7 (oraz nieco dookoła numerami 1 i 9).Zaczynając zwiedzanie od dworca kolejowego, można przejść nad torami do przystanku komunikacji miejskiej i podjechać 2 przystanki trolejbusem nr 1 lub 9 do pl. Uszakowa. Tu rozpoczynają się Bulwar Historyczny i ul. Bolszaja Morskaja. Do Panoramy i na wzgórze 4. Bastionu z Bulwarem Historycznym można dojść bezpośrednio z dworca – idąc od przystanku przechodzimy przez ulicę, skręcamy w lewo i pokonujemy schody, które są w opłakanym pl. Uszakowa warto się przejść w dół ulicą Bolszaja Morskaja, aż do soboru Opieki Przeświętej Bogarodzicy z 1905 r. (ul. Bolszaja Morska 36, po lewej stronie). Łączy on w sobie dwie świątynie oraz pięć kaplic. W czasie wojny bomba zniszczyła południowe skrzydło. Sobór został odbudowany po wojnie, funkcjonował jako świątynia do 1962 r., po czym budynek przejęło miejskie archiwum. Od 1992 r. znów zarządza nim duchowieństwo i jest nieustannie soborem możemy skręcić w lewo i wspiąć się do meczetu przy ul. Kułakowa 31 (tel.: 544061; wstęp „co łaska” – trzeba poprosić portiera; w piątek nie wejdziemy) lub minąć pocztę i skręcić w prawo, aby wspiąć się po schodach do cichej i przyjemnej dzielnicy oficerskiej. Gdy przejdziemy się chwilę ulicą Liudmiły Pawliczenko, dotrzemy do małego skwerku po lewej stronie, gdzie w weekendy przed południem odbywa się minigiełda staroci (to najlepsze miejsce na półwyspie do kupienia starego medalu, czapki żołnierskiej, itp.). Przy skwerze stoi sobór Piotra i Pawła, z którego wciąż wyprowadza się dom kultury, więc w środku nie ma co soboru można pójść na północ, ulicą Łunaczarskowo do końca i w lewo, by dotrzeć do soboru Władimirskiego (pl. Lienina) – soboru świętego, równego Apostołom, Wielkiego Księcia Włodzimierza. Zbudowany został w latach 1854–88 jako pamiątka obrony Sewastopola w czasie wojny krymskiej 1854–55, w stylu bizantyjskim, podobnie jak sobór Władimirski w Kijowie. Stanowi jeden z oddziałów Muzeum Bohaterskiej Obrony i Wyzwolenia dojdziemy do widocznego sprzed soboru pomnika Wodza Rewolucji, zwróćmy uwagę na ukrytą w podwórku po prawej Basztę Wiatrów (1844). To jedyna ocalała z pożogi wojennej część Biblioteki Morskiej, powstałej w 1822 r. ze składek oficerów marynarki. Baszta przypomina wyglądem Świątynię Wiatrów z Aten, powstałą w II w. Okrągła, około dziesięciometrowa wieża z kolumienkami służyła do wentylacji pomnika Lenina schodzimy szerokimi schodami na prospekt Nachimowa. Po prawej stronie znajduje się Muzeum Sztuki (zob. niżej), po drugiej stronie ulicy Teatr Dramatyczny, zaś po lewej – Hotel Sewastopol. Możemy skręcić w prawo i przejść przez ulicę na Primorskij Bulwar, który kończy się przy Akwarium (zob. niżej), lub w lewo, by minąć McDonald’sa i dojść, ukosem w prawo przez park, do Centralnego Rynku, skąd dojedziemy w okolice Chersonezu skręcimy od schodów w lewo i za hotelem w prawo, na ulicę Ajwazowskowo, to zejdziemy do Zatoki Artyleryjskiej (Artbuchtá), ponad którą wznosi się monument ku pamięci Miasta-Bohatera. Idąc stąd w prawo ul. Nábierieżnaja Korniłowa, dojdziemy do Oceanarium Strana Delfina, odwiedzanego chętnie przez turystów z dziećmi. Delfiny i foki prezentują publiczności zabawy z piłką, skoki przez obręcze i inne akrobacje. Przedstawienia odbywają się latem codziennie oprócz poniedziałku o i i trwają po 40–45 min. Bilety kosztują 20 UAH, zaś dzieci do 16 lat zapłacą 10 UAH. Rezerwacja – tel.: 559955. Basen Oceanarium znajduje się przy ul. Nábierieżnaja Korniłowa 2, za Pałacem Pionierów przy prospekcie dalej nadbrzeżem, miniemy knajpę Italianskij Dworik (jedna z najdroższych w mieście; na tyłach Akwarium) i dojdziemy do pomnika Zatopionych Okrętów. Znajduje się on na skalnej wysepce, 10 m od brzegu. Samotna kolumna z orłem na szczycie powstała w 1905 r., w 50. rocznicę obrony Sewastopola. „Na pamiątkę statków, zatopionych w latach 1854–1855, by zagrodzić wejście na redę” – napisano na tablicy pamiątkowej. Autorami pomnika są estoński rzeźbiarz A. Adamson i architekt W. nabrzeża wychodzimy przez mostek z płaskorzeźbami przedstawiającymi smoki, lub pod nim, i po przekroczeniu Bulwaru Nadmorskiego z tłumem sprzedawców pamiątek docieramy do prospektu drugiej stronie ulicy pnie się w górę Matrosskij Bulwar, z najstarszym pomnikiem w mieście (1834 r.), zaś po lewej stronie widać pomnik admirała Nachimowa, stojący na placu jego imienia. Za placem znajduje się najstarszy obiekt w mieście: Przystań Grafska. Jej nazwa pochodzi od tytułu hrabiego Wojnowicza, kontradmirała Floty Czarnomorskiej w 1840 r. Początkowo była to drewniana przystań dla łodzi, którą w roku 1787, przed przyjazdem Katarzyny II, ozdobiono kamiennymi schodami. W 1843 r. dodano marmurowe lwy i antyczne rzeźby (w niszach) autorstwa włoskiego rzeźbiarza Fernando Pelliciego. Obecny wygląd przystań przybrała w 1846 r. dzięki projektowi angielskiego architekta Johna zaś budynkiem w Sewastopolu jest cerkiew Wszystkich Świętych z 1822 r., stojąca w północnej części cmentarza przy ul. Pożarowej 9a. Inną ciekawą nekropolią jest cmentarz „Braterski” w północnej części miasta (dojazd: promem do pl. Zacharowa i dalej autobusami nr 16, 22), z cerkwią św. Mikołaja w kształcie piramidy zwieńczonej 16-tonowym krzyżem (1870). W połowie drogi z promu na cmentarz (skrzyżowanie ul. Czieliuskincew i Bogdanowa, początek parku „Uczkujewka”) stoi słupek graniczny z 1786 r., zwany Jekateryńską Historii Floty Czarnomorskiej Federacji Rosyjskiej, ul. Lienina 11, tel.: 520392, czynne codziennie oprócz wtorku i ostatniego piątku miesiąca w godzinach Cena biletu – 10 UAH (obywatele Wspólnoty Niepodległych Państw – 5 UAH). Placówka powstała z inicjatywy uczestników pierwszej obrony Sewastopola i została otwarta 14 września 1869 r. Obecny budynek powstał w 1895 r. z myślą o przeniesieniu tu zbiorów, znajdujących się wcześniej w domu generała zebrane w siedmiu salach, obrazują powstanie i rozwój Floty Czarnomorskiej, czasy wojny krymskiej, powstania 1905 roku i Rewolucji roku 1917 oraz II wojny światowej. Wystawa podkreśla związek Floty Czarnomorskiej z macierzystym portem i miastem, na którego rozwój wywarła niewątpliwie ogromny wpływ. Obok znajduje się, osobno płatna (3 UAH), wystawa dotycząca powojennego okresu w rozwoju floty. Ekspozycja mieści się w cerkwi Świętego Michała Archanioła (sobór Michajłowski) z 1849 r. W czasie wojny krymskiej była to cerkiew Sztuk Pięknych, prospekt Nachimowa 9, tel.: 543125, 540367, czynne codziennie oprócz wtorku w godzinach Cena biletu – 5 UAH. Muzeum powstało w 1927 r. jako Sewastopolska Galeria Obrazów, a w 1965 r. przemianowano ją na Muzeum Malarstwa. Zbiory liczą ok. 4 tys. płócien. Malarstwo zachodnioeuropejskie reprezentują liczne prace malarzy holenderskich, włoskich, francuskich i niemieckich z XVI–XIX w. ( Rubens, Giorgione, Snyders, Vermeer), zaś XVIII i XIX-wieczne malarstwo rosyjskie i ukraińskie – dzieła Wierieszczagina, Riepina, Makowskiego i Orłowskiego. Obok malarstwa i grafiki w muzeum obejrzeć można także rzeźby i ukraińskie rękodzieło Instytutu Biologii Mórz Południowych UAN, prospekt Nachimowa 2, tel.: 544904, czynne codziennie oprócz poniedziałku w godzinach dorośli – 15 UAH, dzieci do 16 lat – 7 UAH, fotografowanie – 5 UAH, wideofilmowanie – 10 UAH. W dwunastu akwariach i w basenie można podziwiać wielu egzotycznych przedstawicieli morskiej fauny, z mórz: Czarnego, Czerwonego i Śródziemnego. Wśród nich uwagę zwracają różnobarwne pielęgnice, a także piranie, koniki morskie, żółwie, jeżowce i rekiny. Zobaczymy tam także fragment wspaniałej rafy koralowej. Centralną część muzeum stanowi okrągły basen, którego największą atrakcją są ogromne jesiotry i płaszczka. Przy akwarium działa również Bohaterskiej Obrony i Wyzwolenia Sewastopola utworzone w 1960 r., posiada ok. 100 tys. eksponatów. Składa się obecnie z pięciu oddziałów: Panorama Obrona Sewastopola 1854–55, Istoríczieskij Bulwár (Bulwar Historyczny), czynna codziennie w godz. Bilet 12 UAH, fotografowanie – 5 UAH, wideofilmowanie – 15 UAH. Przewodnik po angielsku lub niemiecku – 14 UAH. Diorama Szturm na Górę Sapun, 7 maja 1944 roku, Góra Sapun na południowy wschód od centrum miasta, czynna codziennie w godz. Obronna na Małachowym Kurhanie, kompleks architektoniczny na wschód od centrum (dojazd z dworca trolejbusami nr 1, 7, 17), czynna codziennie w godz. Dom Pamięci Sewastopolskiego Podziemia 1942–1944, ul. Rewiakina 4, czynny codziennie oprócz poniedziałku w godz. Władimirski (pl. Lienina) to miejsce spoczynku czterech admirałów, dowódców obrony Sewastopola w latach 1854–55: Nachimowa, Łazariewa, Korniłowa i Istomina. Zwiedzanie (od poniedziałku do piątku) podziemnych katakumb [niżnij chram] w grupach z przewodnikiem trwa 30 min. Cena wstępu – 2 UAH, konieczne wcześniejsze - obrzeża Sewastopola Absolutnie godna polecenia jest wycieczka do starożytnego miasta Chersonez Taurydzki znajdującego się obecnie na skutek rozwoju Sewastopola w jego granicach (na zachód od centrum). Same ruiny mogą wydać się niezbyt interesujące, gdzieniegdzie widać też ślady prób częściowej rekonstrukcji (w postaci zaprawy murarskiej). Wrażenie robi jednak rozmach starożytnego miasta oraz odremontowany, dzięki wydatnej pomocy Kijowa, Sobór św. Włodzimierza. Poza tym jest to po prostu przyjemne miejsce do spędzenia słonecznego dnia. Warto zabrać ze sobą strój Historyczno-Archeologiczny Rezerwat-Muzeum – Chersonez Taurydzki, ul. Driewniaja 1, tel.: 241301 lub 231561, faks: 550278, e-mail: info@ Rezerwat czynny codziennie oprócz poniedziałku w godz. Cena biletu dla cudzoziemców – 16 UAH obejmuje również filmowanie (indywidualny bilet dla miejscowych bez filmowania – 8 UAH, w grupie z przewodnikiem – 10 UAH). Jeśli chcemy kupić bilet ulgowy (5 UAH) trzeba liczyć się z koniecznością pokazania międzynarodowej legitymacji trolejbusami nr 2, 6 i 10 z przystanku Centralnyj Rynók (lub busami nr 4, 77, 107, 109, 110 z dworca kolejowego) do przystanku Ul. Dmítrija Uljánowa, następnie trzeba wejść pod górę po szerokich schodach i zejść w dół ulicą Dmitrija Uljanowa, mijając pomnik Włodzimierza Wielkiego. Z Centralnego Rynku odjeżdża również marszrutka nr 22, docierająca pod samą bramę rezerwatu, ale kursuje ona dość rzadko. Można też jechać marszrutką nr 2 i zapytać ludzi, gdzie najlepiej wysiąść (osiedle bloków z widokiem na morze i ruiny Chersonezu) – stąd jest 10 min piechotą do strefy (zony) archeologicznej. W samej strefie archeologicznej, przy ruinach, są dwie przyjemne kamieniste plaże, gdzie można popływać z widokiem na antyczne zaś nie chcemy narażać się na wydatki lub nie interesują nas ekspozycje znalezisk z terenu starożytnego Chersonezu (nie da się wejść bez biletu do wnętrz muzealnych), to możemy wsiąść w trolejbus nr 2 lub 6 i wysiąść nie na ul. Uljanowa, a dwa przystanki dalej – na przystanku Kinoteátr Rossija, po czym skręcić w ulicę Nadieżdy Ostrowskoj, która poprowadzi nas do samego morza (po drodze kawiarenka internetowa w szkole). Na końcu ulicy znajdziemy bezpłatną plażę Słoneczną, na której nocą konkurują w zakresie ilości decybeli dwie dyskoteki, oraz z której można po niebieskich schodkach przez mur wejść na teren rezerwatu. Po prawej stronie na wzgórzu jest również „oficjalne” wejście, przy którym można kupić powstał w 1978 r., ale istniejące tu muzeum działało już od 1817 r. Ogrodzony wysokim płotem teren obejmuje terytorium antycznego miasta Chersonez Taurydzki, założonego przez Greków w VI w. Było to państwo–miasto o ustroju republiki, stanowiące ważne polityczne i kulturalne centrum rejonu Morza Czarnego. Chronione było przez wspaniałe fortyfikacje zbudowane przez Greków, a następnie odbudowane przez Rzymian. Do dnia dzisiejszego zachowały się ślady wielu dawnych budowli i założeń architektonicznych: rozkład ulic z akropolem i agorą, ruiny teatru (III–II w. – jedynego antycznego teatru znalezionego na terenie Ukrainy, rzymska cytadela, mennica (III w. i groby. W południowo-wschodniej części miasta dobrze zachowały się fragmenty murów obronnych, baszty i wrota (IV–III w. Liczne są ruiny świątyń chrześcijańskich, będących pamiątką dwukrotnego wprowadzania na tym terenie św. Zofii – obecnie przyjęto utożsamiać z nią tzw. bazylikę Uwarowską, ogromną trzynawową budowlę pełniącą funkcję katedry (powierzchnia: 50×20 m). Odsłonięta została w 1853 r. podczas prac wykopaliskowych prowadzonych przez grafa Uwarowa. Jej ściany są pokryte freskami, w nawach znajduje się mozaikowa podłoga. Obok świątyni znajdują się resztki baptysterium (chrzcielnicy), z którym wielu uczonych wiąże uroczystość chrztu księcia Włodzimierza. W 1997 r. postawiono tu na pamiątkę tego wydarzenia małą kaplicę – rotundę. Bazylika 1935 – została tak nazwana od daty jej odkrycia w czasie wykopalisk. Początkowo była to niewielka pogańska świątynia, na miejscu której w końcu VI w. postawiono bazylikę. Przetrwała ona X w., a na jej ruinach wybudowano kaplicę w bazylice – powstała w VI w. Obok znajduje się chrzcielnica z mozaikową podłogą z wyobrażeniem pawia – symbolu zmartwychwstania i nieśmiertelności, pucharu – symbolu nauk Chrystusa oraz gołębia – symbolu Ducha i sobór św. Włodzimierza – wybudowany w 1850 r. w granicach starożytnego Chersonezu. Powstał na pamiątkę chrztu księcia Włodzimierza, według projektu Grimma. Budynek dwupiętrowy, w stylu starych świątyń bizantyjskich, miał symbolizować historyczną, kulturalną i polityczną sukcesję Bizancjum i Rosji. Został bardzo zniszczony w czasie II wojny światowej, obecnie zaś odrestaurowano go z wielkim to także muzeum, które istnieje od 1817 r. W dwóch budynkach o łącznej powierzchni ok. 200 tys. m2 przedstawione zostały eksponaty znalezione podczas wykopalisk, z podziałem na dwie epoki: „Chersonez antyczny” i „Chersonez średniowieczny”. Wśród nich jest wiele unikatowych zabytków, jak np. marmurowa płyta z tekstem przysięgi obrońców Chersonezu z III w. fragmenty fresków, mozaiki, reliefy, kamienne inskrypcje, liczne przedmioty domowego użytku, a także ozdoby i monety. Zebrana ogromna kolekcja greckich i rzymskich inskrypcji pozwoliła na dość dokładne odtworzenie historii tego centrum starożytnej cywilizacji na skład rezerwatu wchodzą także genueńska twierdza Czembalo w Bałakławie oraz ruiny twierdzy Kalamita w - historia miasta Sewastopol Pierwsze budynki nad Zatoką Achtiarską stanęły w czerwcu 1783 r., kilka miesięcy po przyłączeniu półwyspu do Rosji. Jej brzegi były wówczas prawie bezludne, istniała tu jedynie niewielka tatarska wieś Ak-Jar (Biała Skała). Budową zajmowali się ukraińscy i rosyjscy marynarze, spełniając rozkaz carycy Katarzyny II, która postanowiła, że w tym właśnie miejscu powstanie baza Floty Czarnomorskiej, a więc siedziba admiralicji, stocznia, twierdza i znacznie zyskało na znaczeniu w pierwszych latach XIX w., kiedy to przeniesiono tutaj bazę Floty, dotychczas znajdującą się w Chersonie, a jednocześnie uruchomiono port handlowy. W połowie XIX w. miasto stało się jednym z większych ośrodków Krymu – liczyło wówczas 50 tys. czasie wojny krymskiej Sewastopol bronił się przed atakami sojuszniczych wojsk: francuskich, angielskich i tureckich przez 349 dni (od 13 października 1854 r. do 28 sierpnia 1855 r.). W wyniku wojny miasto popadło jednak w ruinę, a odbudowa zajęła ponad 50 lat. To tutaj właśnie 14 czerwca 1905 r. miało miejsce powstanie załogi pancernika „Potiomkin” – pierwsze w Rosji wystąpienie, stanowiące zapowiedź nadchodzących zmian w tej części świata. Potem w mieście wybuchło sewastopolskie powstanie listopadowe, w którym uczestniczyły załogi kilku statków. Powstanie upadło, a przywódców wojna światowa to czas ponownej bohaterskiej obrony miasta. Od 30 października 1941 r. do 30 czerwca 1942 r. miasto broniło się przed 200-tysięczną armią niemiecką i rumuńską. Atakowane z morza, powietrza i lądu ostatecznie poddało się po 250 dniach oblężenia. W 1944 r., kiedy losy wojny się odwróciły, Niemcy najpierw byli oblegani przez 28 dni, a następnie zaledwie przez kolejnych 8 – od 5 do 12 maja – zdołali stawić czoła szturmom Armii Czerwonej. Sewastopol, doszczętnie zniszczony podczas wojny, szybko podniósł się ze zgliszcz. Pieczołowicie odrestaurowano albo odbudowano zrujnowane budowle, wzniesiono też wiele nowych. Zachowano historyczny układ ulic Strony Południowej miasta, pochodzący jeszcze sprzed wojny krymskiej. Natomiast Stronę Północną i Stronę Okrętową zabudowano według nowych miasto rozwija się bardzo dynamicznie. Oprócz tego, że jest ściśle wojskowym ośrodkiem, stało się także jednym z większych centrów przemysłowych, naukowych i kulturalnych Krymu. Istnieje tu Instytut Biologii Mórz Południowych im. Kowalewskiego (założony już w roku 1871 przez rosyjskiego podróżnika i uczonego M. Mikłucho-Makłaja), Morski Instytut Hydrofizyczny (przeniesiony z Moskwy w 1963 r.), Instytut Wojenno-Morski (szkolący oficerów Floty) oraz Sewastopolski Instytut Maszyn Precyzyjnych. W mieście działa Rosyjski Teatr Dramatyczny im. Łunaczarskiego, Teatr Dramatyczny im. Ławrientiewa oraz Teatr jest miastem wydzielonym, co oznacza, że nie podlega administracji obwodowej w Symferopolu, lecz bezpośrednio Kijowowi. Duża część mieszkańców ma rosyjskie paszporty, Rosji tradycyjnie sprzyjają też lokalne o historii miasta, warto poświęcić kilka słów konfliktowi o Flotę Czarnomorską. Flota Czarnomorska to symbol rosyjskiej potęgi i tradycji morskiej. Mimo iż zaliczano ją do grona mniejszych flot byłego ZSRR, miała jednak bardzo duże znaczenie strategiczne, dlatego po rozpadzie Związku Radzieckiego zarówno Ukraina, jak i Rosja chciały mieć ją wśród swoich sił 1991 r. wartość Floty Czarnomorskiej szacowano na ok. 60–80 miliardów USD. Jej siłę militarną stanowiło 28 okrętów podwodnych, lotniskowiec, 5 krążowników, 10 niszczycieli, 30 fregat i 300 innych jednostek obrony wybrzeża, patrolowych, desantowych i pomocniczych, 125 samolotów bombowych, 85 śmigłowców do zwalczania okrętów podwodnych i ponad 50 o innym przeznaczeniu. W jej skład wchodziły również 810. Brygada Piechoty Morskiej i 126. Dywizja Obrony Wybrzeża. Na początku stycznia 1992 r. strona ukraińska ogłosiła, że przejmuje pod swoje zwierzchnictwo wszystkie wojska, znajdujące się na terytorium Ukrainy, łącznie z Flotą Czarnomorską. Zażądano jednocześnie, by żołnierze Floty złożyli przysięgę na wierność Ukrainie. Spotkało się to ze znacznym sprzeciwem żołnierzy Floty, cechującej się złożonym składem narodowościowym (ponad 40 narodowości, z czego Ukraińcy stanowili jedynie około 30%).W kwietniu 1992 r. przejęcie Floty Czarnomorskiej pod własne zwierzchnictwo ogłosili równocześnie ówcześni prezydenci Ukrainy i Rosji, Leonid Krawczuk i Borys Jelcyn, co spowodowało wzrost napięcia w stosunkach rosyjsko-ukraińskich. W czerwcu, podczas spotkania w Dagomyśle, obie strony doszły do przekonania, że najlepszym rozwiązaniem będzie podział Floty (przewidziany za trzy lata), a do tego czasu będzie ona wspólną własnością obu państw. Dowódca, powoływany przez działających w porozumieniu prezydentów, miał im bezpośrednio podlegać. Postanowiono też, że marynarze złożą przysięgę temu państwu, którego są rozmów w lutym 1995 r. zadecydowano, że Ukrainie przypadnie część okrętów, a Sewastopol będzie jedyną bazą rosyjską na Krymie, lecz prawo do stacjonowania w nim będą miały również okręty ukraińskie. W czerwcu zaś uzgodniono, że Flota podzielona zostanie na dwie równe części. W praktyce stało się jednak inaczej – Rosji przypadło 81,7%, a Ukrainie 18,3% okrętów. Za resztę jednostek strona rosyjska zapłaciła umorzeniem części ukraińskiego długu. Główną bazą rosyjskiej części Floty i jej sztabu był Sewastopol, jednocześnie Rosjanie zyskiwali też prawo do korzystania z innych miejsc bazowania, obiektów zabezpieczenia operacyjnego, bojowego i technicznego na w czasie kilku lat sporów o Flotę Czarnomorską nie była ona właściwie zarządzana, a przeznaczane środki finansowe pokrywały tylko niewielką część potrzeb. Na początku 1996 r. nie miała już więc dawnego znaczenia militarnego, większość jednostek wymagała przeglądów technicznych i remontów. Pozostały 3 okręty podwodne, 3 krążowniki, 2 niszczyciele, 22 fregaty i ponad 150 okrętów obrony wybrzeża (desantowych i pomocniczych), 40 samolotów bombowych, 75 śmigłowców zwalczania okrętów podwodnych i 50 o innym przeznaczeniu, Brygada Piechoty Morskiej i Dywizja Obrony maja 1997 r. podpisano ostateczne porozumienie. Na jego mocy Rosja wydzierżawiła od Ukrainy część portu w Sewastopolu na okres 20 lat z możliwością przedłużenia o kolejne 5 lat. Oprócz bazy morskiej Rosjanie uzyskali także możliwość korzystania z lotniska i stanowisk łączności. Jednocześnie zobowiązali się utrzymywać w Sewastopolu nie więcej niż 132 pojazdy opancerzone, 24 działa artyleryjskie o kalibrze powyżej 100 mm i 22 samoloty bojowe. Skład osobowy miał nie przekraczać 25 tys. osób. Do sierpnia 1997 r. Rosjanie przekazali Wojskowo-Morskim Siłom Ukrainy ok. 50 okrętów bojowych, w tym 3 fregaty i kilkadziesiąt różnego rodzaju okrętów i statków pomocniczych (z czego część nie nadawała się do eksploatacji).Obecnie w Sewastopolu stacjonują obok siebie okręty Wojskowo-Morskich Sił Ukrainy (jedynie w zatoce Strielieckaja) i Flota Czarnomorska Federacji Rosyjskiej (we wszystkich innych). W 2004 r. przedłużono okres stacjonowania rosyjskiej floty i przeniesiono część ukraińskich jednostek do bazy na jeziorze Donuzław.

port i ośrodek turystyczny na krymie